Thức ăn là nguồn sống không thể thiếu cho bất kì một cơ thể sống nào. Nó là chất dinh dưỡng, là năng lượng để chúng ta hoạt động mỗi ngày. Khác với quan niệm “ăn để sống” trước đây, cùng với sự phát triển của thời đại, thức ăn ngày càng phong phú đa dạng, được chú trọng cả về thành phần lẫn hình thức. Ăn không chỉ để sống mà còn là thưởng thức. Nhưng song song đó, một hiện trạng đã xuất hiện và ngày càng “bành trướng” đó chính là sự lãng phí thức ăn. Nó không chỉ gây ảnh hưởng đến kinh tế, xã hội mà còn gây áp lực nặng nề cho môi trường vốn đã phải chịu quá nhiều ô nhiễm.
Trước khi tìm hiểu, phân tích tác hại của việc lãng phí thức ăn đến môi trường, bạn hãy dành ít phút của mình để suy ngẫm và trả lời các câu hỏi dưới đây:
-
Đã bao nhiêu lần bạn ăn một ổ bánh mì bữa sáng nhưng chỉ ăn một nửa, để lại trong túi, đến chiều quên mất thế là phải bỏ đi?
-
Đã bao nhiêu lần gọi một đĩa cơm trưa, nhưng cảm thấy không hợp khẩu vị, thế là bỏ lại một nửa phần cơm ấy?
-
Đã bao lần bạn cùng bạn bè đến một nhà hàng buffet, vì tâm lý sợ hết và phải ăn đúng với giá trị tiền mà mình đã bỏ ra, thế là lấy thức ăn một cách vô tội vạ, thế rồi khi bao tử “lên tiếng” lại bỏ thừa cả nửa suất mà mình đã lấy?
-
Đã bao lần bạn tham dự một bữa tiệc, vì nghĩ phải lịch sự nên bạn chưa bao giờ gắp miếng thức ăn còn sót trong dĩa?
…
Chỉ với một phép cộng đơn giản số lần mà bạn phạm phải ở bốn câu hỏi trên, có thể bạn sẽ phải giật mình vì kết quả. Bạn đâu biết rằng những con số mà bạn cứ nghĩ là chỉ trên đầu ngón tay ấy khi hợp lại với nhau lại khó tưởng tượng như vậy!
Ông José Graziano da Silva, Tổng giám đốc Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực Liên hợp Quốc cho biết: “Trong các khu vực công nghiệp, gần một nửa số thực phẩm bị lãng phí, khoảng 300 triệu tấn thức ăn bị nhà sản xuất, hệ thống bán lẻ và người tiêu dùng vứt bỏ hàng năm vẫn có thể dùng được. Sự lãng phí này còn nhiều hơn trong tổng sản lượng lương thực của châu Phi cận Sahara, đủ để nuôi sống khoảng 870 triệu người đói trên thế giới”.
Theo Phó Tổng thư ký Liên hợp quốc kiêm Giám đốc điều hành UNEP Achim Steiner, “Thế giới hiện nay là 7 tỷ người, lên đến 9 tỷ vào năm 2050, lãng phí thực phẩm không chỉ gây thiệt hại về mặt kinh tế mà cả về khía cạnh môi trường và đạo đức”. Bên cạnh những chi phí đầu vào như đất, nước, phân bón và sức lao động…, chất thải thực phẩm cũng tạo ra khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Sự lãng phí thức ăn đã và đang tác động đến môi trường như sau:
* Phát thải khí nhà kính:
Lãng phí thực phẩm không chỉ gây phát sinh khí nhà kính trong quá trình phân hủy chúng mà còn thúc đẩy quá trình canh tác, sản xuất từ đó phát sinh CH4 và CO2 ở giai đoạn sản xuất nông nghiệp (trồng trọt), bao gồm các nguồn năng lượng sử dụng trên cánh đồng và không liên quan đến năng lượng như từ đất và vật nuôi.
Phát khí thải nhà kính liên quan đến quá trình chuyển đổi sử dụng đất: ước lượng rằng lượng phát thải khí nhà kính của quá trình sản xuất thực phẩm ít nhất khoảng 25% và có thể lên tới 40%.
“Dấu chân” carbon toàn cầu của thực phẩm thừa: Bao gồm cả chuyển đổi mục đích sử dụng đất, ước lượng khoảng 3.3 tỷ tấn CO2 (năm 2007). Nếu xếp vào biểu đồ xếp hạng chất thải carbon, thực phẩm thừa sẽ đứng vị trí thứ 3 sau Mỹ và Trung Quốc (về lượng phát thải carbon) – theo số liệu thống kê năm 2012 – WRI. Lượng này gấp 2 lần tổng phát thải khí nhà kính của các phương tiện giao thông đường bộ của cả nước Mỹ năm 2010 (1,5 tỷ tấn CO2).
* Lãng phí nước:
Lãng phí thực phẩm = Lãng phí lượng nước sử dụng để sản xuất ra nó
Trên toàn cầu, lượng nước lấy từ nước mặt hoặc lấy từ nước ngầm sử dụng trong công – nông nghiệp của sản phẩm thừa là khoảng 250 km khối, tương đương với việc xả nước hàng năm của sông Volga, hoặc 3 lần khối lượng của hồ Geneva.
Việc lãng phí thức ăn, vứt bỏ chúng là bạn đang lãng phí một lượng lớn nước ngọt nhất là đối với các sản phẩm có nguồn gốc động vật. Song song với thói quan lãng phí của của con người thì thế giới hiện có 780 triệu người không được tiếp cận với nguồn nước sạch an toàn. Tiến sĩ Pasquale Steduto của FAO cũng cho biết: “Trong tương lai nước sẽ là yếu tố hạn chế chính đối với việc sản xuất lương thực nếu chúng ta không chịu thay đổi các thói quen lãng phí của mình”.
* Lãng phí đất:
Sản xuất (phần thức ăn thừa) chiếm gần 1,4 tỷ hecta đất, tương ứng gần 30% đất nông nghiệp của thế giới.
* Tác động đến đa dạng sinh học:
Théo báo cáo của FAO: “lãng phí thực phẩm quá mức gây nên sự đơn canh trong sản xuất và mở rộng nông nghiệp sang khu vực hoang dã tạo nên sự mất mát đa dạng sinh học, bao gồm cả động vật có vú, chim, cá và động vật lưỡng cư”. Thực ra nhu cầu về thực phẩm của loài người gây nên sức ép cho sản xuất nông nghiệp. Hơn nữa, lương thực phẩm này lại bị lãng phí càng gây nên thiệt hại hơn.
Bài phát biểu về “Bê bối lãng phí thức ăn toàn cầu” của Tristram Stuart nói rằng: “Chúng ta chưa từng có một sự thừa thãi khổng lồ như thế, trước kia. Ở một góc độ nào đó, đây là thành công lớn của văn minh nhân loại, của sự dư thừa trong nông nghiệp mà chúng ta đã đặt mục tiêu phải đạt được 12 ngàn năm về trước. Đó là một câu chuyện về sự thành công. Nhưng những gì chúng ta phải thừa nhận là chúng ta đang tiến tới giới hạn sinh thái mà hành tinh này có thể chịu đựng được. Và khi chặt cây phá rừng để trồng thực phẩm ngày càng nhiều hơn nữa, khi lấy nước bằng cách rút bòn từ nguồn trữ, khi thải ra các khí nhiên liệu trong các cuộc tìm kiếm để trồng thêm nhiều thực phẩm hơn nữa và rồi vứt bỏ phần lớn chúng, chúng ta phải suy nghĩ về những gì mà chúng ta có thể bắt đầu tiết kiệm”.